Pamiętam, moje zdziwienie jak kiedyś usłyszałem o firmie (W.L. Gore & Associates), która jak urośnie do około 150 osób zakłada nowy oddział. Myślałem o tej liczbie i szukałem źródeł tej decyzji. Okazało się, że jest związana z liczbą Dunbara.
Według Robina Dunbara Robina Dunbara, średnio człowiek może utrzymywać stabilne relacje z około 150 osobami. To liczba ludzi, których:
- imiona i historie znasz,
- którym ufasz,
- z którymi masz relację opartą na wzajemności.
Dunbar powiązał rozmiar kory mózgowej (neocortex) u naczelnych z wielkością grupy społecznej, jaką te gatunki są w stanie utrzymać. U ludzi struktura mózgu sugeruje właśnie około 150 osób jako maksymalną „liczbę relacyjnego ogarnięcia”. Co ciekawe, te relacje nie są homogeniczne. Dunbar zaproponował model kręgów relacji, w których kolejne kręgi zawierają coraz więcej relacji, ale są coraz mniej bliskie.
Warstwy relacji według Dunbara :
- 1,5 osoby – Intymny krąg. Osoby, z którymi masz najgłębsze relacje emocjonalne (np. partner/partnerka, jedna bliska osoba).
- 5 osób – Najbliżsi przyjaciele. Ludzie, z którymi jesteś bardzo blisko, dzielisz się wszystkim, często kontaktujesz.
- 15 osób – Bliscy przyjaciele. Osoby, które wspierają Cię w trudnych chwilach, znasz ich kontekst życia.
- 50 osób – Dobzi znajomi. Ludzie, z którymi utrzymujesz relację towarzyską, zapraszasz ich np. na urodziny.
- 150 osób – Pełna liczba Dunbara. Tyle osób jesteś w stanie znać z imienia, utrzymywać stabilne relacje oparte na wzajemności i zaufaniu.
- 500 osób – Znajome twarze. Osoby, które rozpoznajesz i kojarzysz z imienia i nazwiska, ale nie utrzymujesz z nimi bliskiego kontaktu.
- 1500 osób – Twarze, które poznajesz. Ludzie, których twarz kojarzysz, ale nie znasz ich imion ani historii. To np. znajomi znajomych, ludzie z wydarzeń, sieci.
Liczba 1,5 w kontekście intymnego kręgu Dunbara pojawia się czasem jako uśredniony wynik z badań, które próbują zmierzyć z kim naprawdę jesteśmy najbliżej emocjonalnie. Skąd się bierze ta liczba 1,5?
- Nie wszyscy ludzie mają dokładnie 5 bardzo bliskich osób.
- Kiedy badacze analizują dane z populacji (np. kogo byś poprosił o pomoc w kryzysie, z kim się najczęściej kontaktujesz itp.), okazuje się, że:
- Średnio ludzie utrzymują ekstremalnie bliską relację z około 1–2 osobami.
- Stąd właśnie wychodzi uśredniona wartość 1,5 osoby w najbliższym, intymnym kręgu.
Brzmi świetnie, prawda? Okazuje się, że to podejście stworzone w latach 90tych jest mocno krytykowane.
Główne zarzuty wobec liczby Dunbara
- Brak precyzyjnych podstaw empirycznych: Najnowsze badania z wykorzystaniem większych zbiorów danych i nowoczesnych metod statystycznych wykazały, że nie da się precyzyjnie wyznaczyć jednej liczby będącej limitem wielkości ludzkiej sieci społecznej. Uzyskane szacunki były bardzo rozbieżne, a przedziały ufności obejmowały wartości od kilku do kilkuset osób, co czyni koncepcję liczby Dunbara mało użyteczną naukowo..
- Różnice między ludźmi a innymi naczelnymi : KLudzki mózg i zachowania społeczne różnią się istotnie od innych naczelnych. U naczelnych wielkość grupy społecznej zależy także od czynników takich jak dieta czy drapieżniki, a nie tylko od rozmiaru mózgu. Ponadto ludzie mają znacznie większą zmienność w liczbie i charakterze relacji społecznych, a kultura i nauka pozwalają na utrzymywanie większych sieci społecznych niż sugeruje to sama biologia.
- Wpływ kultury i technologii : Rozwój kultury, technologii i struktur społecznych pozwala ludziom utrzymywać relacje na skalę znacznie przekraczającą biologiczne ograniczenia. Przykładowo, media społecznościowe umożliwiają podtrzymywanie kontaktów z setkami, a nawet tysiącami osób, co podważa sztywność liczby Dunbara.
- Metodyka badań : Krytycy wskazują, że metody statystyczne użyte w oryginalnych analizach Dunbara były niewystarczające. Nowe analizy z użyciem różnych metod (np. regresji Bayesowskiej czy uogólnionej regresji najmniejszych kwadratów) dały bardzo rozbieżne wyniki. Nawet po poprawkach sugerowanych przez Dunbara, szacunki były bardzo nieprecyzyjne (np. 289,8 osób z przedziałem ufności 226–372 lub 404 z przedziałem 301–543).
- Brak uniwersalności
Liczba Dunbara nie uwzględnia dużych różnic indywidualnych i kulturowych. W rzeczywistości wielkość sieci społecznych jest bardzo zróżnicowana i zależy od indywidualnych predyspozycji, środowiska, kultury i doświadczenia życiowego.
Podsumowanie
Sam powtarzałem historie o liczbie Dunbara jako o czymś naukowym odkrytym. Dobrze jest sprawdzić źródła i zobaczyć co mówi o tym najnowsza nauka. Jednocześnie nie odrzucam tego konceptu na poziomie indywidualnym. Jestem w stanie zrobić dla siebie taką mapę relacji w formie kręgów i uważam to za bardzo użyteczne ćwiczenie. Mogę wtedy świadomie decydować jak intensywnie działać z ludźmi na poszczególnych kręgach i czego potrzebuję w danej relacji oraz co chcę w niej dawać.